Έπεα… παρέπεα
Το διάσημο πείραμα του Μίλγκραμ εν έτει 2017
Του Αλέξη Καζαντζίδη
Ήταν μια είδηση που μπορεί να… επιβιώνει διαχρονικά ως θλιβερή επικαιρότητα. Μία δοκιμασία σαν εκείνες όπου μπορούμε να ζυγίσουμε τα κότσια μας με έναν πραγματικό πήχυ και να μετρήσουμε το κτήνος μέσα μας με τον δικό μας πήχυ. Πολωνοί ψυχολόγοι επανέλαβαν το «πείραμα του Μίλγκραμ», με το οποίο ο ομώνυμος Αμερικανός ψυχολόγος είχε σοκάρει στη δεκαετία του 1960. Οι συμμετέχοντες τεστάρονται αν θα υπακούσουν στις εντολές που θα πάρουν, κάνοντας ακόμα και ηλεκτροσόκ στους συνανθρώπους τους.
Στην πραγματικότητα το πείραμα δεν περιλάμβανε πραγματικά βασανιστήρια αλλά ηθοποιούς που υποκρίνονταν. Όμως, οι συμμετέχοντες –παρότι έβλεπαν ότι κάνουν ηλεκτροσόκ– , υλοποίησαν κατά τα δύο τρίτα τις άνωθεν εντολές για το πιο ισχυρό χτύπημα των 450 βολτ. 57 χρόνια μετά, τα αποτελέσματα του πειράματος ήταν ακόμα χειρότερα (σε άλλα πεδία πάμε καλύτερα). Εννέα πλέον στους δέκα το 2017 έδειξαν προθυμία να υπακούσουν, μέχρι το θύμα σχεδόν να τα φτύσει.
Όλοι κλήθηκαν να πατούν 10 κουμπιά, που το καθένα αντιστοιχούσε σε ολοένα ισχυρότερο ηλεκτροσόκ. Οι ερευνητές σκοπίμως παρότρυναν τους συμμετέχοντες με φράσεις του τύπου «το πείραμα απαιτεί να συνεχίσετε», «είναι απολύτως ουσιώδες να συνεχίσετε» και «δεν έχετε άλλη επιλογή παρά να συνεχίσετε». Οι μελετητές έλεγαν πως «η συντριπτική πλειονότητα, κάθε φορά που μαθαίνει για το πείραμα του Μίλγκραμ, ισχυρίζεται πως “εγώ ποτέ δεν θα συμπεριφερόμουν με τέτοιο τρόπο”. Η έρευνα, όμως, έδειξε για μία ακόμη φορά την τρομερή δύναμη των συνθηκών του κοινωνικού περιβάλλοντος και πόσο εύκολα οι άνθρωποι μπορούν να συμφωνήσουν να κάνουν πράγματα, ακόμη και αν θα βλάψουν τους άλλους».
Μία μικρή φωτεινή χαραμάδα άφησε το μαύρο πείραμα. Σε μία εποχή, σαν τη σημερινή που πολλαπλασιάζεται η βία κατά των γυναικών, φαίνεται να είναι λιγότερο αποδεκτή ηθικά: Όταν το θύμα του πειράματος που δεχόταν το σοκ ήταν γυναίκα, τότε ο αριθμός των συμμετεχόντων που αρνούνταν να εκτελέσουν την εντολή, ήταν τριπλάσιος από ό,τι όταν το θύμα ήταν άνδρας. Zωή ζωντανό survivor!
