Ο εθνικός μας Καραγκιόζης

Ό εθνικός μας Καραγκιόζης

καὶ τὸ συλλογικό μας καραγκιοζιλίκι

του Θεόδωρου Παντούλα

Από το δεύτερο τεύχος του περιοδικού ΚαραγκιοζοΛόγιο(ν), που μόλις κυκλοφόρησε!

Ὁ Κα­ραγ­κιό­ζης συ­νό­δευ­σε τὴν ἐ­θνι­κή μας ἀ­να­γέν­νη­ση, γνω­ρί­ζον­τας αὐ­τὸ ποὺ ὁ Στέ­λιος Κα­ζαν­τζί­δης τρα­γού­δη­σε μό­λις λί­γες δε­κα­ε­τί­ες πρίν: «ἄ­πο­νες ἐ­ξου­σί­ες». Αὐ­τὲς τὶς ἐ­ξου­σί­ες ἔ­πρε­πε νὰ κου­λαν­τρί­σει ὁ Κα­ραγ­κιό­ζης, ὁ ἀ­γα­θὸς μπάρ­μπα-Γιῶ­ργος, ὁ ψευ­τό­μαγ­κας Σταύ­ρα­κας, ὁ ξε­πε­σμέ­νος Νι­ό­νι­ος, ὁ φαν­τα­σμέ­νος Μορ­φο­νι­ὸς καὶ τὰ ἀ­νεκ­δι­ή­γη­τα Κολ­λη­τή­ρια. Καὶ τὰ πῆ­γαν πε­ρί­φη­μα μὲ τὴν ἐ­ξαι­ρε­τι­κὴ εὐ­ε­λι­ξί­α τους καὶ τοὺς πο­λυ­τά­λαν­τους μα­στό­ρους ποὺ ὑ­πη­ρέ­τη­σαν τὸ λα­ϊ­κὸ θέ­α­μα τοῦ θε­ά­τρου σκι­ῶν. Πα­ρη­γο­ριὰ γιὰ ὅ­λους ἐ­κεί­νους ποὺ εἶ­χαν τρύ­πιο τὸ βρα­κὶ ἀλ­λὰ κα­θα­ρὸ τὸ μέ­τω­πο. Ἀλ­λὰ καὶ πε­ρη­φά­νια, ἀ­φοῦ ὁ Κα­ραγ­κιό­ζης ἐν­σω­μά­τω­σε στὶς ἱ­στο­ρί­ες του τὴν λα­ϊ­κὴ πα­ρά­δο­ση καὶ τὴν κλε­φτου­ριὰ μ’ ἕ­ναν τρό­πο ποὺ κα­μι­ὰ ἱ­στο­ρι­κὴ κα­τή­χη­ση δὲν θὰ κα­τόρ­θω­νε.
Με­τὰ τὸν δεύ­τε­ρο με­γά­λο πό­λε­μο ὅ­μως τὰ πράγ­μα­τα ἄλ­λα­ξαν. Ἡ ἐ­θνι­κὴ αὐ­το­γνω­σί­α καὶ ἡ κοι­νω­νι­κὴ δι­α­μαρ­τυ­ρί­α τοῦ Κα­ραγ­κιό­ζη δὲν χόρ­ται­νε πιὰ τὴν πεί­να της μὲ τὰ ξε­ρο­κόμ­μα­τα τοῦ βε­ζί­ρη καὶ τὶς δε­κά­ρες τῶν θε­α­τῶν. Ἡ ἀ­πορ­φα­νι­σμέ­νη νε­ο­ελ­λη­νι­κὴ κοι­νω­νί­α, ποὺ ἀ­πὸ τὸ χω­ριὸ τῆς βρέ­θη­κε ἀ­νέ­στι­α στὶς πα­ρυ­φὲς τῶν πό­λε­ων νὰ δί­νει τὰ γο­νι­κά της κο­ψο­χρο­νιὰ ἀν­τι­πα­ρο­χή, πε­ρι­φρό­νη­σε τὸν Κα­ραγ­κιό­ζη ἀλ­λὰ ἀ­πο­θέ­ω­σε τὰ κα­ραγ­κι­ο­ζι­λί­κια.
Καὶ τὰ κα­τά­φε­ρε λαμ­πρά. Τί λέ­ω λαμ­πρά; Πε­ρί­λαμ­πρα. Ἀλ­λὰ σὲ αὐ­τὴ τὴν ἀ­νο­μο­λό­γη­τη λα­χτά­ρα γιὰ κοι­νω­νι­κὴ ἔν­τα­ξη τί νὰ σοῦ κά­νει ὁ Κα­ραγ­κιό­ζης; Νὰ σοῦ θυ­μί­ζει τὸ σα­ρά­ι ποὺ με­γά­λω­σες ἢ τὴν φτώ­χεια ποὺ σ’ ἀ­νά­στη­σε; Νὰ σοῦ θυ­μί­ζει πού­θε κρα­τά­ει ἡ σκού­φια σου ὅ­ταν ἐ­σὺ κά­νεις τὰ πάν­τα γιὰ νὰ τὴν λη­σμο­νή­σεις;

Μ’ αὐ­τὰ καὶ μ’ ἄλ­λα ἔ­μει­νε παν­τε­λῶς ἀ­προ­σάρ­μο­στος ὁ Κα­ραγ­κιό­ζης στὸ μο­δέρ­νο καὶ με­τα­μο­δέρ­νο μας κα­θω­σπρε­πι­σμό. Θε­ό­φτω­χος καρ­πα­ζο­ει­σπρά­κτο­ρας, κα­κο­μού­τσου­νος μα­κρυ­χέ­ρης, «λουμ­πο­δὺτς» καὶ χω­ρα­τα­τζής, χα­σο­μέ­ρης ἐκ πε­ποι­θή­σε­ως, συ­νέ­χι­ζε πε­ρι­φρο­νη­μέ­νος νὰ πε­ρι­φέ­ρει τὴν κα­κο­μοι­ριά του στὸ πα­νί, ὁ­λό­τε­λα ξέ­νος μὲ τὰ νέ­α ἤ­θη. Ἑ­τοι­μό­λο­γος καὶ δη­κτι­κός, πο­λυ­τε­χνί­της ἀλ­λὰ ἐ­ρη­μο­σπί­της, ὁ ξε­πε­ρα­σμέ­νος Κα­ραγ­κιό­ζης πο­ρευ­ό­ταν ὅ­πως-ὅ­πως μὲ μο­να­δι­κὸ κί­νη­τρο νὰ τὴν βγά­λει κι ἀ­πό­ψε, ὅ­ταν ὅ­λοι οἱ ὑ­πό­λοι­ποι ἤ­θε­λαν νὰ τὴν βγά­λουν δι­ὰ βί­ου. Πῶς νὰ συγ­κι­νή­σει ἕ­νας φτω­χὸς ἥ­ρω­ας τὴν νε­ο­πλου­τι­κή μας λι­γού­ρα; Ἀ­πὸ ἥ­ρω­ας ἑ­νὸς λα­ϊ­κοῦ ψυ­χα­γω­γι­κοῦ θε­ά­μα­τος ἔ­γι­νε βρι­σιὰ γιὰ τοὺς ἐ­νή­λι­κες, πα­ρα­μέ­νον­τας ὅ­μως ἀ­τί­μη­τη συν­τρο­φιὰ γιὰ τὴν ἁ­παν­τα­χοῦ πι­τσι­ρι­κα­ρί­α.
Ἂς μὴν ἀ­νη­συ­χοῦν λοι­πὸν οἱ ὄ­ψι­μοι θι­α­σῶ­τες τοῦ νε­ο­ελ­λη­νι­σμοῦ. Δὲν μᾶς ἔ­κα­νε ὁ Κα­ραγ­κιό­ζης ἀ­κα­μά­τες κι ἀ­νά­γω­γους – ἡ πε­ρι­φρό­νη­σή του μπο­ρεῖ. Δὲν γα­λού­χη­σε τοὺς νε­ο­έλ­λη­νες ὁ Κα­ραγ­κιό­ζης στὸν πα­ρα­σι­τι­σμό. Πέ­ρα­σαν μό­νοι τους ἀ­πὸ τὸ ἀρ­χον­τι­κὸ «ἔ­χει ὁ Θε­ὸς» στὴν βλα­χιὰ τοῦ «ἔ­χει ὁ δι­πλα­νὸς» – καὶ θὰ τοῦ τὰ φᾶ­με.
Ὅ­σοι κα­βαν­ζά­ρα­με τὰ σα­ράν­τα ἀ­παγ­κι­ά­σα­με στὸ λευ­κό του σεν­το­νά­κι – κεῖ­νο ποὺ μᾶς τρώ­ει, κεῖ­νο ποὺ μᾶς σώ­ζει. Καὶ δὲν σκι­α­ζό­μα­στε οὔ­τε τὴν ἐ­πι­πο­λαι­ό­τη­τα αὐ­τῶν ποὺ τὸν βρί­ζουν, οὔ­τε τὴν κτη­τι­κό­τη­τα αὐ­τῶν ποὺ τὸν κα­πη­λεύ­ον­ται – τρύ­πια εἶ­ναι ἡ «ἀ­πά­τη» τους.
Ὁ δι­κός μας Κα­ραγ­κιό­ζης ἄλ­λω­στε δὲν ξέ­ρει νὰ βλα­στη­μᾶ. Ξέ­ρει νὰ χα­ρί­ζε­ται. Ἀλ­λὰ εἶ­ναι καὶ ἀ­να­παλ­λο­τρί­ω­τος. Γι’ αὐ­τὸ ἀ­να­παύ­ε­ται μα­κά­ρι­ος στὸ πα­ρά­δει­σο τῶν παι­δι­κῶν μας χρό­νων, ὁ­ρι­στι­κὰ χορ­τά­τος ἀ­πὸ τὴν παν­το­τι­νὴ ἀ­γά­πη μας, τὴν ἀ­γά­πη ποὺ «πάν­τα στέ­γει, πάν­τα πι­στεύ­ει, πάν­τα ἐλ­πί­ζει, πάν­τα ὑ­πο­μέ­νει καὶ οὐ ζη­τεῖ τὰ ἑ­αυ­τῆς».

* Το ΚαραγκιοζοΛόγιο(ν) κυκλοφορεί στα εξής βιβλιοπωλεία: Ναυτίλος (Χαριλάου Τρικούπη 28, Αθήνα), Άπειρος Χώρα (Σισμανογλείου 10, Βριλήσσια),  Εναλλακτικό Βιβλιοπωλείο (Θεμιστοκλέους 37, Αθήνα), Φαρφουλάς (Μαυρομιχάλη 18, Αθήνα), Πορθμός (Κακαρά 12, Χαλκίδα) καθώς και στα γραφεία του περιοδικού Άρδην σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.